Afschuw en schoonheid: in gesprek met Eli Elise

Op een van de laatste nazomerdagen van het jaar installeer ik me samen met Eli Elise buiten op het terras van Cantin, ondanks de naderende regenbui die ook aan de Blikfabriek niet voorbij zal gaan. We lijken allebei nog zoveel mogelijk van de buitenlucht te willen genieten nu de temperaturen nog trotseerbaar zijn. Onder de transparante golfplaten die ons beschutten van de lichte regendruppels vertelt Eli Elise me over de verwevenheid van haar studies met haar werk en wat gruwel voor haar betekent.

(Het interview werd afgenomen voor de oorlog tussen Hamas en Israël)

door Sephora Fianyo

De afgelopen maanden heb je België even ingeruild voor Israël en daarna Denemarken, hoe heb je deze ‘changements de decor’ ervaren?

Ze zijn goed verlopen. Ik ben begonnen aan een tweede studie, Oudgrieks en Klassiek Hebreeuws. Ik heb eerst aan het conservatorium gestudeerd, daarna een tijdje gewerkt en dan ben ik opnieuw beginnen studeren aan de universiteit. Ik heb een soort tussenjaar genomen want deel van het hele ‘nog eens studeren’ was dat het me ook leuk leek om op uitwisseling te gaan. Dus ik ben specifiek naar Israël gegaan om aan de universiteit van Haifa modern Hebreeuws te doen en in Denemarken deed ik een Erasmus-uitwisseling en heb ik Klassiek Grieks lessen gevolgd, om ook een beetje met andere systemen van universiteiten kennis te maken en mijn horizon te verbreden. Ik was daar zes maanden en dat is gewoon een heel interessante manier om ergens te zijn, vind ik. Ergens tussen reizen als toerist en ‘ik ga naar het buitenland verhuizen en ik blijf hier voor altijd’.

Beïnvloeden die verschillende brillen op bepaalde vlakken ook jouw schrijfproces en de materie die je wilt behandelen in jouw debuutroman?

Ik denk zeker dat ik studeer om me te laten inspireren en beïnvloeden in het schrijven. Ik ben al aan mijn debuutroman begonnen voordat ik deze studie ging doen, dus het is niet een direct resultaat ervan. Ik kan er wel dingen inweven. Ik heb zoveel mythen en oude verhalen gelezen in de tussentijd dat die zeker hun weerslag vinden. Ook bepaalde stijlfiguren en hoe verschillende talen werken. Dat is wel heel leuk om te zien. Maar het kan ook een beetje verwarrend zijn.

Je debuutroman is al eventjes in ontwikkeling. Hoe voelt het om, als een schrijver die continu in ontwikkeling is, na meer dan vijf jaar bijna aan de eindmeet te staan? Is het moeilijk om los te laten?

Ik sta zeker niet meer in de beginfase, maar er moet nog wel iets gebeuren voordat het helemaal af is. Ik kan dus nog niet echt aan de eindmeet staan en terugkijken op een succesvol afgerond proces, want in die zin voelt dat nog niet zo. Mijn debuut heeft heel veel verschillende fasen doorlopen, wat zeker een goede weerslag is van mij als schrijver in ontwikkeling. Ik vind het een toffe kans om op die manier te ontwikkelen, al is het ook lastig. Tijdens woordkunst heb ik heel veel korte stukjes geschreven, maar een roman is toch wel echt iets anders. Het zit allemaal in één boek en het gebeurt allemaal in mijn schrijfkamer. Je kan er zoveel verschillende kanten mee op.

De vraag: ‘Welke worstelingen kom je tegen tijdens het schrijfproces?’ beantwoordde je een jaar geleden als volgt: ‘Ik zou willen dat ik even zeker was over mijn eigen tekst als wanneer ik werk van iemand anders lees.' Ben je doorheen de verdere ontwikkeling van je roman gegroeid in die zekerheid?

Nee, ik denk dat dat een wezenlijk gegeven is dat niet echt kan veranderen. Het doet me denken aan een interview dat ik heb gelezen met Luc Tuymans (beeldend kunstenaar) waarin hij het had over het gegeven dat je niet naar je eigen werk kunt kijken als derde. Dat is letterlijk iets wat niet kan omdat het je eigen werk is. Ik denk wel dat als je bijvoorbeeld iets voorleest aan een publiek en je een bepaalde interactie hebt, dan zie je wel een directer resultaat van je werk. Misschien ervaar ik het ook wel anders als het boek uiteindelijk af is, maar ik ga er nooit naar kijken als een derde, sowieso.

Je hebt eerder verteld dat je wel een bepaalde fascinatie hebt voor de Bijbel. Is deze fascinatie eerder gevoed door Eli Elise als studente Klassiek Hebreeuws of Eli Elise als auteur?

Ja, ik denk dat het me vooral fascineert als auteur. Want, ik houd me wel bezig met oude geschiedenis, maar ik ben eigenlijk niet iemand die de hele tijd allerlei feitjes aan het verzamelen is en probeert om een realistisch beeld van de oudheid te schetsen. Ik vind het gewoon ook interessant dat zulke oude teksten zo lang overgeleverd zijn en zoveel invloed hebben. Dat effect, de macht van die woorden. Hoeveel daar aan wordt gehecht. En hoe die nog steeds worden geïnterpreteerd en hoe dat nog steeds uitmaakt voor zoveel mensen. Hoe die woorden worden geïnterpreteerd. En hoe open dat is, eigenlijk. Als je Hebreeuws leest, en je kijkt dan naar allerlei vertalingen, dan kan je wel duidelijk zien dat je er heel veel kanten mee op kan, dus het is wel interessant om dat te zien en wat voor keuzes er zijn gemaakt doorheen de geschiedenis.

In de Bijbel staan ook heel wat gruwelijke zaken vermeld, zeker in het Oude Testament. Heb je voor jouw afbakening van wat het gruwelijk allemaal omvat ook inspiratie kunnen halen uit de Bijbelboeken?

Ja, sowieso vind ik dat ook een grote aantrekkingskracht van het oude testament. Het is zo chaotisch en gruwelijk en moeilijk te begrijpen. Dingen kloppen niet, dingen zijn niet rond, dingen zijn onaf en gaan alle kanten op. Dat trekt me wel aan, ja.

Zou ik daar de conclusie uit kunnen trekken dat als je het je zelf moet inbeelden, je het automatisch misschien enger voor jezelf gaat maken?

Ja, dat is zeker goed verwoord ja (lacht). Ik denk dan ook aan de lichte teleurstelling die me vaak bevangt, bij bijvoorbeeld een horrorfilm. Hoewel ik zeker ook wel van horrorfilms houd, maar er is iets wat soms niet wordt aangesproken, terwijl het Oude Testament bijvoorbeeld me eerder verrast in hoezeer het me wel kan aanspreken. Het heeft natuurlijk ook te maken met een bepaald verwachtingspatroon. Maar ik denk inderdaad dat de gruwel die je zelf bedenkt, daar kan niemand overheen (lacht).

Gruwel en schoonheid lijken soms twee uiteinden op een spectrum, maar jij spreekt wel over de schoonheid van het gruwelijke. Hoe kan gruwel volgens jou mooi zijn?

Het is sowieso een gevoelsmatige kwestie, dus het is niet gemakkelijk om er zo op te antwoorden. Ik denk nu bijvoorbeeld enerzijds aan Leen Verheyen, die schrijft over de esthetisering van geweld, waardoor het ook mooi gemaakt wordt en het ook niet als pijnlijk aanvoelt bijvoorbeeld. Ik denk ook aan een psychoanalyticus die ik hierover heb gesproken die aangaf dat mensen vaak bij uitstek veel weten over de dingen die ze vrezen. Dat is deel van angst, dat je je aangetrokken voelt tot een bepaald onderwerp en dat je er dan heel veel van afweet. Je bent gefascineerd door wat je veel angst aanjaagt, dat het je haast aantrekt, als een soort psychologisch copingsmechanisme. Dus ik denk dat er misschien ook een soort dualisme meespeelt. Of toch een soort nieuwsgierigheid naar alle aspecten van het bestaan. Gruwel is iets dat je in het dagelijkse leven over het algemeen voortdurend probeert te vermijden en daardoor is het misschien in een gecontroleerde setting iets waar je wel meer van af wilt weten, wat je wilt bestuderen.

Zijn er werken waar je aan denkt als we kijken naar de schoonheid van het gruwelijke? Dat die aantrekkingskracht er voor jou echt aanwezig was?

Ik denk dat een mooie connectie met het werk van Leen (Verheyen) wel de films van (Michael) Haneke zijn. Vroeger was dat wel mijn favoriete filmregisseur en dat is bij uitstek iemand die geweld thematiseert en esthetiseert. Misschien doet hij dat op de moreel verantwoordelijke manier, maar het is in ieder geval een manier die me aanspreekt.

Dan nog een laatste vraag: Wat hoop je dat mensen die naar jullie Watlab salon komen kijken en luisteren, meenemen van de avond?

Nou, ik vind de vraag ‘wat mensen aantrekt in het gruwelijke’ dus interessant, en ik denk dat er veel antwoorden op kunnen zijn. Hopelijk vindt het publiek het ook leuk om die vraag aan zichzelf te stellen, erover na te denken en erover in gesprek te gaan. Omdat het gruwelijke ook zoveel verschillende vormen kan aannemen.