In gesprek met Veerle De Caestecker

Veerle De Caestecker is schrijver, denker en zelfverklaarde geveltuinverzorger. Tijdens haar Master Schrijven aan het RITCS en het Slow Writing Lab 2024 begon ze aan een polyfoon verhaal over ecologische rouw, waar ze in het Watlab verder aan zal werken. Verder wordt ze warm van theater, woorden die ze op straat van de grond raapt en poëzie. Een terugkerende vraag die ze zich door haar werk stelt, is hoe we kunnen leren luisteren naar mensen, dieren en dingen waarnaar vandaag doorgaans minder goed geluisterd wordt. In ons gesprek hadden we het over landschapspijn, de verrassende rol van humor, en het omarmen van alle mogelijke emoties.

Door Diana Kistaubaeva

Wat is voor jou het meest verrassende dat je hebt ontdekt tijdens het schrijven?

Ik heb via het schrijven mijn vorm van humor gevonden. Soms heb ik zoveel plezier in de dingen die ik neerpen dat ik hardop met mezelf zit te lachen en dat is fijn, want verder zou ik mezelf niet als de meest grappige persoon omschrijven. Daarnaast ontdekte ik dat mijn schrijfproces niet altijd gebeurt in de stilte van een zolderkamer. Ik had het cliché-idee dat je in volledige isolatie tot de beste ideeën komt, maar ik kwam erachter dat ik juist in contact met mensen en de buitenwereld mijn inspiratie haal. Luisteren is voor mij essentieel, zowel naar mensen, dingen als naar de natuur. Of het nu gesprekken zijn met onbekenden in de tram, of de geluiden van de stad, dat is mijn bron van inspiratie.

Ik probeer ook steeds oog te hebben voor verborgen verhalen, verhalen die vaak niet gehoord worden. Bijvoorbeeld, onderweg naar Mechelen zag ik ooit een kerkhof voor bushokjes, helemaal vervallen, vergeten. Dat beeld bleef me bij, en het idee van een 'begrafenis voor bushokjes' werk ik misschien ooit verder uit.

Zijn er onderwerpen waar je telkens naar terugkeert?

Ecofeminisme is voor mij een belangrijke inspiratiebron. Ik zie het als een stroming die voorbij de gebruikelijke dualiteit gaat: verder dan natuur versus cultuur, man versus vrouw. Ik geloof dat het belangrijk is om die dualiteit te doorbreken, omdat die vaak als manier voor onderdrukking wordt gebruikt om bijvoorbeeld de natuur, vrouwen, of mensen van kleur te marginaliseren. Ecofeminisme leert ons opnieuw te luisteren en zorg te dragen voor mensen, dieren en de omgeving. Het gaat niet alleen over gender, maar over een rommelig geheel en de verbinding daarin tussen alles wat leeft.

Naast ecofeminisme ben ik erg geïnteresseerd in het idee van 'ecologische rouw'. Het is de manier waarop mensen omgaan met de veranderingen in hun omgeving – een verlies van natuur, of het idee dat de wereld zoals we die kennen aan het verdwijnen is. Het gaat om de pijn die we voelen als we geconfronteerd worden met die veranderingen, of dat nu bomen zijn die gekapt worden of landschappen die veranderen door klimaatverandering. Deze ‘landschapspijn’ is een pijn die je voelt wanneer je omgeving verandert door iets wat groter is dan jijzelf.

Kun je meer vertellen over landschapspijn?

‘Landschapspijn’ verwijst naar de psychologische impact van veranderingen in het landschap door bijvoorbeeld klimaatverandering. Glenn Albrecht introduceerde een mooie term ‘solastalgie’ vanuit Australië, waar gemeenschappen bijvoorbeeld moesten omgaan met het verdwijnen van hun achtertuin door mijnbouw. Solastalgie duidt op het gevoel van heimwee terwijl je thuis bent, omdat je omgeving drastisch verandert. Deze verandering heeft niet alleen fysieke, maar ook emotionele gevolgen. Het idee is dat onze psychologische reactie op het veranderende landschap een vorm van rouw is, een soort verlieservaring. Dit concept spreekt me erg aan, omdat het ons helpt om de emotionele kant van klimaatverandering en ecologische crisis te begrijpen, wat soms meer tot de verbeelding spreekt dan cijfers en jaartallen.

Hoe ervaar jij het werken met meerdere perspectieven?

Solas was mijn eerste ervaring met het schrijven van meerdere perspectieven. Het was een leuke uitdaging, maar ook heel verrijkend. Het dwingt je om na te denken over de informatie die je de lezer geeft en hoe je contrasten tussen de personages kunt versterken. Het helpt je om dieper in hun emoties en hun unieke reacties op de wereld te duiken. Het was spannend om te experimenteren met structuren en te zien hoe deze verschillende stemmen elkaar aanvullen.

Daagt het schrijven je soms uit?

Soms word ik overvallen door onzekerheid. Dat was laatst nog het geval bij de Trotsbiecht. Tijdens de Trotsbiecht kunnen mensen anoniem bij me langskomen, en praten we over trots; wat het woord betekent, wat voor connotatie het heeft en waar ze zelf trots op zijn. Op het einde van het gesprek krijgen ze een gedicht op maat mee naar huis. Bij de laatste keer dat ik Trotsbiechten afnam, sloeg de twijfel toe. Wat als ik niet goed genoeg luister? Wat als ik niet in staat ben om het gedichtje te schrijven? Door me echt te concentreren op het gesprek zelf, en te accepteren dat het niet perfect hoeft te zijn, kon ik die gedachten overwinnen. Ik heb geleerd om de druk van mezelf af te halen en gewoon open te blijven staan voor wat er gebeurt. Het was een enorm waardevolle ervaring, ik heb veel kippenvelmomenten gehad.

Wat zou je je toekomstige lezers graag meegeven?

Ik zou graag willen dat mijn lezers de ruimte voelen om alle emoties in hun leven te omarmen, zowel de pijn als de vreugde, de onzekerheid en de humor. Ik geloof dat humor een krachtig middel is om pijn te verzachten, en ik hoop dat mijn werk dat evenwicht tussen ernst en luchtigheid kan bereiken.