In gesprek met Moya De Feyter en Frederik Van den Stock

Watlabbers Moya De Feyter en Frederik Van den Stock geven dieren een centrale rol in hun werk. Waar Frederik vanuit zijn fascinatie voor vogels zijn verhalen laat bevolken door allerlei gevederde personages, kiest Moya voor een intieme, niet-menselijke blik op natuur en ecologie, waarbij zelfs een geit een belangrijk karakter wordt in haar verhaal. In dit gesprek delen ze hun ideeën over hoe literatuur en kunst kunnen bijdragen aan een beter begrip van de natuur, en waarom het soms effectiever is om een verhaal te vertellen dan om feiten op te sommen.

Door Diana Kistaubaeva

Hoe zijn jullie op het idee gekomen om dieren als personages centraal te stellen in jullie werk?

Frederik: Voor mij begon het allemaal met mijn hobby: vogels spotten. Ik was er zo veel mee bezig, het zat constant in mijn hoofd. Het voelde dus vanzelfsprekend om daarover te schrijven en te tekenen.

Moya: Ik schrijf al heel lang over natuur, ecologie en klimaat, maar mijn werk komt vaak voort uit een gevoel van angst en bezorgdheid. Er gebeurt zoveel naars in de wereld, en ik denk vaak na over de kracht van literatuur. Wat kun je zeggen met woorden? Kun je daarmee iets veranderen? Kun je mensen anders laten denken, of zelfs zich anders doen gedragen? Het is iets waar ik al lange tijd mee bezig ben, maar ik vraag me soms af of dat echt mogelijk is.

Een belangrijk thema in mijn werk is het inleven in niet-menselijke perspectieven. Ik ben altijd gefascineerd geweest door de manier waarop andere wezens de wereld ervaren en de manier waarop ze communiceren. Het gaat niet alleen over dieren, maar ook over planten en andere systemen. Hoe zien zij de wereld? Hoe communiceren zij? En kunnen wij, als mensen, ons in hun manieren van kijken en voelen verplaatsen? Dit is iets wat ik probeer te onderzoeken, vooral in mijn poëzie. Het idee is om buiten de menselijke ervaring te denken, voorbij ons eigen perspectief.

Ik kom uit de poëzie, maar werk nu aan een roman. Voor het eerst geef ik een niet-menselijk personage een belangrijke rol: een geit. Geiten zijn fascinerend, ze communiceren goed met mensen en kunnen ook emoties tonen, net als honden. Die relatie wilde ik verder onderzoeken.

Zijn er nog andere dieren die jullie inspireren, naast vogels en geiten?

Frederik: Mijn verhalen gaan vooral over vogels, maar ik ben in het algemeen geïnteresseerd in de natuur. Hoe alle deeltjes van biotopen en ecosystemen werken fascineert me echt.

Moya: Ooit heb ik een poëziebundel geschreven waarbij ik vertrok over een beeld van aangespoelde walvissen. Toen ben ik in het zeeleven gedoken. Dat zijn zulke mysterieuze ecosystemen. Zodra je je erin verdiept, is het leven van elk dier fascinerend.

Frederik: Je wordt er echt in meegezogen. Als iemand me vraagt om meer over wormen of vlinders te leren, zou ik dat zo doen!

Hebben jullie de neiging om de dieren in jullie verhalen een beetje te ‘vermenselijken’? Of proberen jullie dat juist te vermijden?

Frederik: In het begin wilde ik dat absoluut vermijden, maar dat bleek lastig. Om een dier in een verhaal echt een ‘persoonlijkheid’ te geven, komen er soms kleine menselijke trekjes bij kijken. Zo werk ik nu aan een scène waarin twee karekieten een soort echtelijke ruzie hebben—zoals mensen dat doen.

Moya: De geit in mijn roman praat niet. Ik wil wel dat het echt een geit blijft. Het is een uitdaging, want zodra je beschrijft wat een dier denkt of voelt, doe je dat eigenlijk altijd vanuit een menselijk perspectief. Ik probeer dat op te lossen door veel onderzoek te doen naar de leefwereld van de dieren waarover ik schrijf.

Frederik: Precies, en die ruzie tussen mijn vogels is ook biologisch onderbouwd. Karekieten zijn net als mensen territoriaal en dat laten ze maar al te graag zien.

Denken jullie dat jullie verhalen en illustraties kunnen helpen om mensen dichter bij dieren te brengen?

Moya: Literatuur kan zeker helpen om je in een ander te verplaatsen, om je verbeelding en empathie aan te wakkeren. Een verhaal over vogels die moeten verhuizen door een veranderend landschap raakt mensen meer dan een feitelijk artikel in de krant. Maar om echt te zeggen dat mensen en dieren dichter bij elkaar komen door literatuur is een grote uitspraak. We leven toch vooral in menselijke systemen waarin dieren vaak een randverschijnsel zijn. Misschien kan literatuur wel helpen om een emotionele connectie mogelijk te maken.

Frederik: Ik wil vooral een goed verhaal vertellen, iets wat me zelf interesseert. Dat het toevallig over vogels en natuur gaat, is een bonus. Als iemand daardoor iets oppikt of iets voelt voor dieren, is dat mooi meegenomen.

Moya, waarom ben jij Klimaatdichter geworden?

Moya: Ik voelde me machteloos tegenover de klimaatcrisis en dacht dat we vanuit de poëzie misschien iets konden doen. Het is uitgegroeid tot een groot project, maar het begon echt vanuit mijn eigen angst en de behoefte om bij te dragen. Dat probeer ik samen met de Klimaatdichters ondertussen al vier jaar te doen.

Frederik, merk jij een groot verschil tussen het tekenen van mensen en dieren, vooral qua gezichtsuitdrukkingen?

Frederik: Bij vogels is het een uitdaging. Het is lastig om de emoties van vogels te lezen, omdat hun gezichtsuitdrukkingen heel anders zijn dan die van mensen of zelfs andere dieren, zoals zoogdieren. Mensen zijn gewend om emoties af te lezen aan de hand van gezichtsuitdrukkingen, zoals glimlachen, fronsen, of de stand van de wenkbrauwen. Vogels hebben echter een heel andere fysiologie en gezichtsstructuur. Hun ogen zitten bijvoorbeeld vaak aan de zijkanten van hun hoofd, wat betekent dat ze niet dezelfde expressieve blik hebben die wij bij mensen gewend zijn te zien. Uilen hebben bijvoorbeeld ogen die lijken op die van mensen, daardoor komen ze wat ‘menselijker’ over. Maar andere subtiele uitingen, zoals veertjes die rechtop gaan staan bij opwinding, zijn ook manieren om emotie weer te geven.

Wat hopen jullie dat mensen voelen als ze jullie verhalen lezen?

Frederik: Ik houd van humor en gebruik dat in mijn verhalen. Ik wil vooral dat mensen genieten van het lezen.

Moya: Ik probeer tijdens het schrijven niet te veel na te denken over het publiek, want dat kan verlammend werken. Als ik een paar mensen kan raken, is dat al heel wat.