In gesprek met Jonathan van der Horst
Mensen die zichzelf moreel superieur achten, maar ondertussen de meest verschrikkelijke dingen uithalen, zijn vaak geweldige personages.
Jonathan van der Horst (1993) is theatermaker en schrijver. Hij bivakkeert graag tussen uitersten: theatraliteit en werkelijkheid, privaat en universeel, anarchist en prediker. Hoe maatschappelijke thema’s invoelbaar maken? vraagt hij zich geregeld af. Terugkerende thema’s in zowel zijn essays, theaterwerk als roman zijn kwetsbaarheid en mannelijkheid.
Onder de vleugels van zijn literair collectief ZINK cureert hij momenteel Field Notes from a Catastrophe, een gesprekkenreeks in Antwerpen en Oostende over mens zijn ten tijde van klimaatverandering. In het Watlab werkt hij aan een eerste roman.
Welke eigenschap waardeer je het meest in een literaire maker?
Lef en durf. Er moet iets op het spel staan wanneer je nieuw werk maakt. Dit kan iets persoonlijks zijn, iets intellectueels of politieks, dat hangt van schrijver tot schrijver af. In de dingen die ik goed vind, en hopelijk ook in de dingen die ik zelf maak, speelt altijd een bepaalde noodzakelijkheid een rol. Er moet iets gezegd worden. Maar daarnaast zijn zachtheid en openheid voor mij even noodzakelijk.
Vind je het belangrijk, als mannelijke schrijver, om emotioneel te zijn in je werk?
Hier kom ik weer snel uit op die zachtheid en openheid. Vooral mannelijke schrijvers hebben soms de neiging om hun eigen wereldbeeld door te drammen, daar kan ik me best snel aan irriteren als lezer. De nederigheid van te kunnen zeggen ‘ik ervaar dit zo’, in plaats van ‘dit is de enige juiste blik’, daar hecht ik veel belang aan. Het durven twijfelen.
In je essay Pijn en glorie (gepubliceerd op Hard//Hoofd) schrijf je over de verkrachtingscultuur in onze maatschappij. Hoe kunnen we volgens jou als maatschappij hiervan afstappen?
Het is een erg grote vraag waar ik dan ook geen eenduidig antwoord op heb. Ik probeerde in Pijn en glorie iets te zeggen over hoe seksualiteit soms compleet afwezig lijkt te zijn in onze maatschappij. We zien seksualiteit als iets persoonlijks voor in je slaapkamer en niet als een maatschappelijke verantwoordelijkheid waar je jongeren in zou moeten opvoeden. Op school leer je niet hoe relaties in elkaar zitten, hoe je met emoties van anderen omgaat en wat grensoverschrijdend gedrag is. Hooguit om een condoom om een banaan te doen en dat is genoeg seksuele opvoeding als het aan de overheid ligt. Tegenwoordig zijn er wel vzw’s en andere organisaties die dit thema op de kaart zetten en de dialoog opstarten. Ook op sociale media zie je dit – in bepaalde hoeken – alsmaar meer. Maar deze actie zou niet afhankelijk mogen zijn van individuen, maar via de regering en het onderwijs doorgegeven moeten worden.
"Ik vind het cruciaal dat je je als schrijver tot de grote vragen van het leven verhoudt en de vraag naar moraliteit is daar één van."
Is de aanwezigheid van een moraal noodzakelijk bij een tekst?
Vroeger had ik sowieso ‘ja’ gezegd. Nu voel ik dat steeds minder. Ik vind het cruciaal dat je je als schrijver tot de grote vragen van het leven verhoudt en de vraag naar moraliteit is daar één van. Maar je kan evengoed een heel immoreel personage opvoeren om daarmee uiteindelijk toch weer iets over moraal te zeggen. Wij als mensen zijn immers ook immoreel, ook al willen we onszelf maar al te graag als moreel beschouwen. Dat maakt een begrip als moraliteit enerzijds complex, er kan nooit eenduidig over nagedacht worden. Anderzijds is het daardoor een erg fijn thema om als schrijver mee te werken. Mensen die zichzelf moreel superieur achten, maar ondertussen de meest verschrikkelijke dingen uithalen, zijn vaak geweldige personages.
Welke bezigheden uit je vrije tijd voeden je schrijfproces?
Ik lees graag. Wandelen helpt mij ook bij het schrijven, net als hardlopen. Ik ga ook graag naar het theater en kijk veel films. Sinds vorig jaar ben ik begonnen met lessen Spaans. Ik weet niet zeker of dit één van mijn favoriete bezigheden is, omdat het heel traag en langzaam verloopt. Het is ingewikkeld, maar ook boeiend omdat het me veel over taal in het algemeen leert. Het idee om een taal te leren speelde al langer en vorig jaar hakte ik de knoop door. Ik koos voor het Spaans omdat ik me aangetrokken voel tot Latijns-Amerika, tot de literatuur en de geschiedenis van het continent. Een van de schrijvers die me fascineert, is de Chileense Roberto Bolaño. Hij is rond zijn vijftigste overleden en heeft pas na zijn dood grote bekendheid gekregen. Men weet weinig over hem, wat hem juist zo mysterieus maakt. Ook zijn boeken zijn labyrintisch, om in te verdwalen.
Waar zie je jezelf binnen vijf jaar staan?
Ik zou graag een roman gepubliceerd hebben. Persoonlijk verder groeien vind ik ook een belangrijke doelstelling. Ik kom er meer en meer achter dat je een stabiele basis nodig hebt om goed te kunnen schrijven. Vroeger stond ik onzekerder in mijn schoenen, toen wou ik op persoonlijk vlak van alles uitproberen. Nu heb ik meer vrede met mezelf. Ik sta nu eenmaal redelijk nadenkend en zoekend in het leven, maar ik sta er ook voor open, voor de humor én de serieuze zaken. Ik geniet ervan om via het schrijven soms iemand geheel anders te zijn.
Watlab
Het Watlab is een atelier, een broedplek, een laboratorium in de Blikfabriek in Hoboken waar de residenten dag en nacht terecht kunnen om elk aan hun eigen projecten te werken, en samen in gesprek gaan over het creatieproces.
Meer over dit project