In gesprek met Moya De Feyter
“Licht is de keuze maken om naar het licht te kijken.”
Moya De Feyter is schrijver van poëzie, proza en theater. Ze treedt vaak op en is de oprichter van de Klimaatdichters, een dichterscollectief dat zich inzet voor onze planeet. Ze heeft al twee dichtbundels uitgebracht, Tot iemand eindelijk en Massastrandingen. Eind maart 2022 verscheen haar derde boek, Een heel dun laagje, waarin ze op zoek gaat naar licht. Daarnaast geeft ze deeltijds les: Nederlands aan anderstalige jongeren en Schrijven aan de Academie van Berchem.
Wat typeert jouw oeuvre?
Mijn eerste boek was een klassieke dichtbundel. Daarna wou ik meer experimenteren met vorm, bladspiegel en typografie. Mijn recentste werk, Een heel dun laagje, valt een beetje buiten alle genres: het is een mengeling van proza, poëzie, essay, column. Ik vind het interessant om verschillende vormen en stijlen te mengen. Als ik denk en schrijf, gebeurt dat altijd op een andere manier, altijd in een andere vorm, altijd in een andere taal. In die zin sluit zo'n mengvorm op een veel natuurlijkere manier aan bij mijn artistieke binnenwereld.
Om het even over je laatste boek Een heel dun laagje te hebben. Wat betekent licht voor jou?
De zoektocht naar licht is ontstaan, omdat ik vond dat het zo donker was. Dat gaf me een richting. Ik heb een paar jaar de focus gelegd op alles wat met licht te maken had. Ik heb me verdiept in boeken over licht, muziek die als licht ervaren werd, plaatsen waar het licht bijzonder zou zijn, foto’s, wetenschap rond licht, ogen en lenzen, zelfs abstracte wiskundige theorieën. Zoeken naar licht heeft daarnaast ook iets weg van zoeken naar hoop, verbinding of resonantie. Ik heb geprobeerd om naar het licht te kijken en niet naar de Apocalyps. Dat was moeilijk, maar wel heel fijn.
Welke eigenschap bewonder je het meest in een literaire maker?
Vrije verbeelding bewonder ik het meest in een schrijver. Een werk dat een gekke sfeer voortbrengt, aan de werkelijke wereld morrelt. Werken waarin ruimte is voor het surreële, voor dromen en fantasie. Ik lees ook graag realistische, psychologische romans. Ik bewonder hoe gelaagd en minutieus sommige schrijvers de complexiteit van de mens weten weer te geven, maar het grote vuur voel ik toch vooral bij boeken waarin de grenzen tussen wat kan en niet kan vervagen, bij verhalen die een beetje buitensporig zijn.
Is de aanwezigheid van een moraal noodzakelijk bij een tekst?
Nee, zeker niet, maar het mag wel weer, en dat is verfrissend. Toen ik studeerde en schrijver-in-wording was, kon literatuur alleen maar goed zijn als die apolitiek was, als ze zich niet inliet met het maatschappelijke, vooral geen boodschap verkondigde. Nu is dat anders: schrijvers trekken de wereld in hun werk, nemen standpunt in, gaan op de barricade staan. Ik vind het bevrijdend dat dat niet langer not done is, maar dat betekent niet dat ik van elke tekst een boodschap verwacht. Het is eerder: als je iets te zeggen hebt, doe maar, en laat het korset achterwege.
"Je kunt literatuur gebruiken om in opstand te komen of om iets in beweging te brengen; om nuances en empathie te creëren..."
Wat vind je moeilijk aan het schrijfproces?
Ik schrijf nogal instinctief, maar niet gestructureerd. Ik vind het soms moeilijk om dingen op voorhand uit te stippelen. Dat moet ik mezelf aanleren. Ik schrijf wel heel veel. In mijn dagboeken, bijvoorbeeld, schrijf ik neer wat ik denk, maar ook wat mensen zeggen of dingen die ik tegenkom. De druk om iets moois te schrijven, negeer ik dan ook: het gaat voor mij puur om de handeling van het schrijven. Als ik er iets interessants uit kan halen, ga ik daarmee verder, maar dat is geen vereiste. Ik kan me gewoon niet inbeelden om niet te schrijven, ik zou gek worden.
Wat is je favoriete bezigheid?
Schrijven is het meest constante element in mijn leven. Daarnaast teken ik soms. Die dagboektijd is ook belangrijk: wat dingetjes opschrijven, een schets maken, iets uit de krant knippen en opplakken, berichtjes overschrijven die mensen me gestuurd hebben. Daar dan een commentaar bij schrijven, of een hele analyse, zonder dat iemand dat hoeft te lezen. Ik heb altijd een pen, Pritt en een schaar op zak. Dat fysieke geeft me veel plezier.
Wat is je grootste angst als schrijver?
Dat niemand mijn werk zal lezen. Dat mijn teksten niet goed zijn. Want ik wil wel teksten maken die gelezen worden. Ik vind het altijd een beetje vreemd wanneer schrijvers zeggen dat het hen niets uitmaakt of ze al dan niet gelezen worden, en wat lezers ervan vinden. Als je iets schrijft en dat via een boekje in de wereld brengt, dan wil je toch dat iemand het leest? En er iets aan heeft? Als dat niet het geval is, zou ik me op den duur toch afvragen wat het allemaal voor zin heeft.
Kan poëzie een middel tot verzet zijn?
Natuurlijk. Ik geloof heel hard in de kracht van poëzie. Literatuur helpt om te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit, maar ook om dichter tot jezelf en dichter tot anderen te komen. Daarnaast kun je literatuur gebruiken om in opstand te komen of om iets in beweging te brengen; om nuances en empathie te creëren – noem maar op. Voor mij is poëzie een grote kracht. Maar het blijft een uitdaging om haar tot bij mensen te krijgen. Daar zit het echte werk.
Waar zie je jezelf binnen vijf jaar staan?
Vijf jaar is niet zo lang, maar ik zou wel graag een roman willen schrijven. Eentje met een duidelijke plot en een reeks personages. Dat zal misschien net binnen vijf jaar lukken, maar dat is geen zekerheid. Ik ben best tevreden met mijn leven en ik hoop dat dit zo blijft. Dat het leven bewaard blijft en dat ik verder kan schrijven.
Meer weten over Moya De Feyter en Een heel dun laagje?