In gesprek met Johanna Pas
"Het zijn mijn innerlijke demonen die mijn poëzie aanjagen. Hen toelaten vind ik het moeilijkst - ze zijn niet altijd welkom."
Johanna Pas is schrijver, vertaler van romans en poëzie, én eigenaar van boekhandel Kartonnen Dozen. Ze schreef kortverhalen, maar beschouwt zich in eerste instantie een dichter en schuwt het activisme in haar teksten niet.
Schrijven, vertalen én een boekhandel uitbaten.
Dat is veel hooi voor één vork.
Klopt, en de drie activiteiten nemen natuurlijk happen uit elkaars tijd. Tegelijkertijd voeden ze elkaar ook. Ik zou het niet anders willen. In de flow van het schrijven zitten, is geweldig, maar om te schrijven heb ik het leven nodig. Literaire vertalingen zijn daarbij heel leerzaam voor mijn schrijfproces, omdat je in de pen van een andere auteur moet kruipen. Het is ook gewoon erg plezierig om te doen. Ik sta ook graag in mijn winkel. Mensen de weg wijzen, vragen beantwoorden, gesprekken kunnen voeren die onverwachte wendingen nemen. En op een podium staan, geeft een zalig gevoel, al is dat met de pandemie al een poos geleden. Gedichten voordragen, de zaal horen stilvallen omdat ze aan je lippen hangen - een zalig gevoel.
Daarnaast is het ook gewoon een geldkwestie. Van mijn winkel alleen kan ik niet leven, maar een bestaan als schrijver of vertaler brengt evenmin voldoende brood op de plank. Vandaar de combine. Ik zou best wat meer tijd willen vrijmaken om te kunnen schrijven, maar ik zou nooit een schrijver pur sang willen zijn. Verschillende focuspunten zijn noodzakelijk voor mij als maker. Ik ben niet de meest sociale persoon, dus heb ik die invloeden van buitenaf en van mijn vrienden nodig. Ze zijn een bron van inspiratie.
"Ik schuw het activisme niet - politiek zit in alles wat je doet, dus ook in je teksten."
Wat typeert je als schrijver?
Vormelijk is mijn werk heel compact. Omdat ik zo helder mogelijk wil schrijven, zijn mijn teksten bondig en weinig experimenteel. Dat wil niet zeggen dat mijn teksten eenduidig zijn. Ik voorzie ze van de nodige meerlagigheid, en probeer complexiteit in mijn beelden te leggen.
Schrijven is een vloek én een zegen. Het komt vanuit een noodzaak - maatschappelijk maar ook persoonlijk. Als ik zou ophouden met schrijven, zou dat betekenen dat die noodzaak weg is. Het zijn mijn innerlijke demonen die mijn poëzie aanjagen. Hen toelaten vind ik het moeilijkst - ze zijn niet altijd welkom. Dit gezegd zijnde: als ik ze niet toelaat, dringen ze zich gewoon op.
Ik schrijf heel impulsief. Mijn gedichten ontstaan uit een soort explosie. Buiten ga ik ook nooit zonder notitieboekje op zak. Wandelen of fietsen brengt me in een welbepaald ritme en doorgaans moet ik op zulke momenten iets kunnen neerpennen. Voor proza heb ik een langere aanlooptijd nodig, daar werkt die aanpak minder.
Ik maak ook deel uit van de Klimaatdichters. Ik schuw het activisme niet - politiek zit in alles wat je doet, dus ook in je teksten. Ik ben opgegroeid in een periode waarin het postmodernisme hoogtij vierde en politieke poëzie not done was. Nu mag dat opnieuw, al vind ik wel dat de literaire kwaliteit van hedendaagse literatuur wat gepolijster kan.
Met dichterscollectief Woordwasdraad hebben we diverse keren met beeldende kunstenaars samengewerkt en een soort van mini-Watou georganiseerd. Ik houd van die kruisbestuiving.
Welke eigenschap waardeer je het meest in een literaire maker?
Bescheidenheid. Het schrijverschap is ook maar een talent als een ander. Al wat je doet is belangrijk, maar niet belangrijker of unieker dan wat je medemens doet. Iedereen doet op zijn eigen manier een duit in het zakje. Literatuur is relevant, maar heilig? Nee. Geen enkel boek is heilig.
Diversiteit is wél primordiaal. Denk aan wat Chimamanda Ngozi Adichie zegt over het gevaar van een enkelvoudig verhaal: Als over een groep mensen maar één verhaal verteld wordt, en dat wordt telkens herhaald, dan ontstaan stereotypen. Om een reëler beeld te krijgen, hebben we een diversiteit aan verhalen nodig.
Wat is je grootste angst als schrijver?
Als schrijver ben ik bang mezelf niet meer in taal te kunnen uitdrukken. Een nog grotere angst is dat niemand mijn werk zou lezen. Ik wil dat iemand wat aan mijn teksten heeft, ook al zijn het maar een handvol mensen. Een handvol is genoeg.
Om meer te weten te komen over wie Johanna Pas is, en kennis te maken met haar gepubliceerd werk en projecten, kan je terecht op haar LinkedIn en bij Kartonnen Dozen
Watlab
Het Watlab is een atelier, een broedplek, een laboratorium in de Blikfabriek in Hoboken waar de residenten dag en nacht terecht kunnen om elk aan hun eigen projecten te werken, en samen in gesprek gaan over het creatieproces.
Meer over dit project